Jan

’Veel ruimte voor leveranciers tijdens NOiV Jaarcongres 2010’ kopte de website van het programmabureau Nederland Open in Verbinding deze week. Dit klinkt mooi, ware het niet dat de definitie van ’leveranciers’ aan de smalle kant is. Het betreft uitsluitend de sponsors van het jaarcongres. Mocht dat al voldoende zijn voor opgetrokken wenkbrauwen, sta dan ook even stil bij het volgende: de sponsors vullen een deel van het inhoudelijke programma in.

De leveranciers kregen begin december 2009 hun uitnodiging tot sponsoring (PDF) in de brievenbus. De wervende tekst lijkt direct overgenomen van het aanbod van een commercieel congresbureau:

De bekende drie sponsorpakketten (brons, zilver en goud) werden gepresenteerd. Het bronzen pakket, voor een bedrag van € 1.000,–, is goed voor een stand, logo en prulletje in de goodiesbag. En drie stopcontacten natuurlijk. De sprong naar zilver is best interessant. Voor € 1.000,– extra krijgt de sponsor 30 minuten spreektijd of een ronde tafel gesprek van 30 minuten. In speciaal gereserveerde ruimten, dat dan weer wel. Met het gouden pakket, een investering van € 3.500,–, mag je als sponsor helemaal los en wordt het voor de 500+ bezoekers volstrekt onmogelijk jouw bedrijf te missen. Klaarblijkelijk was het aanbod interessant genoeg voor een aantal leveranciers. Bij elkaar vangt het programmabureau € 26.000,– van de twee gouden, zes zilveren en zeven bronzen sponsors. Mooi meegenomen toch?

Sta eens even stil bij het volgende. Hoe zouden we gereageerd hebben als Microsoft zich als gouden sponsor had  aangemeld en daardoor straks 30 minuten lang haar visie op interoperabiliteit had mogen presenteren? Onwaarschijnlijk? Nee hoor, want de uitnodiging aan de leveranciers zegt: ’Plek in programma geschiedt op volgorde van aanmelding’. De open wereld zou te klein zijn geweest. Ik vind het principieel onjuist dat een overheidsorganisatie, ook in de vorm van een  programmabureau, de inhoud van haar congres (mede) laat bepalen door betalende sponsors. En dan maakt het mij niet uit of het nu gesloten of open sponsors zijn. Of willen we straks op het aangifteformulier van de Belastingdienst het volgende lezen: ’Dit formulier wordt mede aangeboden door Stoere Jongens, Ferme Knapen Incasso’?

Deskundigen op het gebied van aanbestedingen hebben het toch al meerdere malen duidelijk gemaakt: een overheid mag geen voorkeur uitspreken voor specifieke leveranciers of software. Alleen al vanuit dit perspectief roept de beslissing commerciële sponsors ruim baan te geven op een overheidscongres vraagtekens op. Die ’500+ geïnteresseerde  bezoekers’ komen niet voor een commerciële beurs, maar voor het NOiV Jaarcongres waar ze een inhoudelijk solide programma mogen verwachten. In dat programma moet ruimte zijn voor ’best practices’, voor leren van ervaringen van collega’s bij andere overheden, voor inzicht in de stand van zaken rond het actieprogramma en maximale ruimte om op  inhoud met elkaar in gesprek te gaan. Kennis, informatie en deskundigheid moeten centraal staan. Commerciële praatjes op basis van ’wie het eerst komt, het eerst maalt’ horen daar niet bij. Niet voor een overheid.

Maar beschikken die leveranciers dan niet over de nodige kennis, informatie en deskundigheid? Natuurlijk wel. Dat leveranciers een belangrijke rol spelen bij de uitvoering van het actieplan NOiV is evident, zowel ten goede als minder goede. De gesloten leveranciers liggen vooral dwars en komen op dit moment niet verder (PDF) dan ’We beloven na te denken of we kunnen overwegen ons best te doen voor open standaarden.’ De meeste inhoudelijke deskundigheid is te vinden bij de echte open leveranciers, maar daar loop je snel het risico van dubbele petten. Enthousiasme en inhoudelijke deskundigheid over open source en open standaarden gaan gepaard met de noodzaak een bedrijf draaiende te houden. Mijns inziens is het open wereldje in Nederland te klein om absolute onafhankelijkheid in de vorm van een ’1-pet model’ te vereisen, en pleit ik eerder voor maximale transparantie.

Het was mijns inziens zuiverder geweest als het programmabureau de regie over de volledige inhoud had gehouden en niet – zoals nu- voor een deel had overgelaten aan betalende sponsors die vrij arbitrair op de lijst terecht zijn gekomen. De  organisatie had moeten bepalen welke inhoud voor alle tracks wenselijk en noodzakelijk is. Als een open (of zelfs gesloten) leverancier de beste partij was geweest om daar uitvoering aan te geven, dan had die simpelweg ingehuurd moeten  worden.

Het programmabureau heeft hier niet voor gekozen en wekt daardoor op zijn minst de schijn dat inhoud rond het NOiV te koop is, dat leveranciers en niet de overheid de regie hebben bij de uitvoering van het open source en open standaarden-beleid van de overheid. Die schijn moet je, zeker met de kwetsbare positie als programmabureau, ten allen tijde willen vermijden.

Het optreden van het programmabureau NOiV is in 2009 stevig onder vuur komen te liggen, onder andere van mijn zijde. De kritiek richtte zich onder anderen op het toch wat gesloten karakter van haar werkwijze. Deze week werd de nieuwe NOiV-site gelanceerd. In het bijbehorende bericht wordt duidelijk gemaakt hoe open deze nieuwe site nu wel is, op het gebied van webrichtlijnen, van gebruikte software (WordPress, met GPL), van open content (Creative Commons én OpenStreetMap). Commentators kunnen hun hart ophalen met de discussiefunctie en het NOiV biedt ruimte aan gastbloggers. De keuze van bloggers valt in positieve zin op. Naast open source evangelisten zijn vertegenwoordigers van de traditionele softwarewereld (Centric, Microsoft) uitgenodigd. Noem het vreemd, maar ik hoorde opeens de stem van Ineke Schop weerklinken, een bijna verzuchtend: “Zijn jullie nú tevreden?”.

Van een bureau dat de meerwaarde van open standaarden en open source moet uitdragen binnen de overheid mag worden verwacht dat ze een duidelijk voorbeeld neer zet, dat ze laat zien dat met ‘open’ hele mooie, leuke en waardevolle dingen zijn te doen. Daar hoort een goede open site bij. Ik kan het ook niet maken om een Ubuntulezing te verzorgen op een Windows 7-bak. De geboden ruimte voor discussie en meer kritische bijdragen zijn een stap in de juiste richting, al wil ik wel even afwachten hoe kritisch de bloggers (mogen) blijven nu ze op de ‘officiële’ site hun mening gaan verkondigen. Het moeten geen brave apologeten worden.

Belangrijker vind ik hoe het programmabureau zelf verslag gaat doen van haar werkzaamheden, haar bevindingen en de progressie bij de implementatie van het actieplan. Binnen het bureau is/wordt veel kennis en ervaring opgebouwd over wat kan en wat (nog) niet kan, over steun en weerstanden, over realistisch en onhaalbaar. Verhalen over wat (nog) niet kan, over weerstanden en onhaalbaar vallen misschien niet lekker aan de Bezuidenhoutseweg(Ministerie van EZ), maar leveren mijns inziens wel de bouwstenen op voor een werkelijk effectief beleid. Dan ben ik pas echt tevreden.
Jan Stedehouder

Zo, het moest maar eens een keer gezegd worden en dat is deze week dan ook maar eens gedaan. In het buitenland is tenminste wel echte waardering voor het open source en open standaardenbeleid van Nederland. Punt! Nu een deel van Nederland met vakantie is, de Tweede Kamer de koffers al heeft gepakt en de beheerders van de NOiV-site met een mirakelslag een indrukwekkende hoeveelheid nieuwe content op het net hebben geplaatst, durft Ineke Schop het wel te zeggen. En al die boosheid vanuit de Tweede Kamer, de leveranciers (sorry Ineke, je bent de open leveranciers vergeten), de gemeenten, de overheden én de open gemeenschappen? Eigenlijk is dat grote onzin, maar Ineke is grootmoedig genoeg om te erkennen dat er nu eenmaal bij hoort.

Ik herinner mij nog levendig een debat tussen Margaret Thatcher en Neill Kinnock in het Britse Lagerhuis. Thatcher lag met iedereen overhoop. Met de Europese Gemeenschap, met de NAVO, met de Commonwealth. Kinnock’s speech was een briljant staaltje van vileine rethoriek, gebruik makend van Thatcher’s eigen uitspraken: “We feel sorry for the other…” en vul dan maar een getal in. Want Thatcher stond alleen. De punch line is in mijn geheugen geëtst: “Now I know why she says ‘we’ so much. It’s less lonely that way”. Gek hè, dat dit citaat naar boven komt bij de verfrissend openhartige ontboezeming die de programmamanager van het NOiV de wereld in heeft gestuurd?

Want wij begrijpen niet dat het echt de bedoeling is om samen, in alle openhartigheid te werken aan het realiseren van het open standaarden en open source beleid. Dat begrijpen wij echt niet. Wij snappen niet waarom die openhartigheid onder een strakke regie moet plaatsvinden, in besloten en niet aangekondigde bijeenkomsten, met duidelijk gedefinieerde binnen- en buitenringen. Dat niet alles op voorhand wordt gecommuniceerd heeft echt niets met gebrek aan openheid te maken, maar met effectiviteit.(*)

Wij begrijpen ook niet dat het niet zinvol is om de open deskundigheid uit het veld in de volle breedte aan te boren. Want wij snappen niet dat een deel van die deskundigheid eigenlijk helemaal niet deskundig is, dat het vooral -weliswaar goedbedoelend en hardwerkend, maar toch – amateurs zijn.(*) Gelukkig zijn daar de deskundige ambassadeurs die, heel effectief, in een paar dagdelen per maand het kaf van het koren kunnen scheiden.

Wij begrijpen ook niet dat papieren prestaties ook echt wapenfeiten zijn. Het is toch niet voor niets dat de NOiV-monitor zoveel waarde hecht aan papier en getekende intenties. Kom op mensen, snap nou dat we hier te maken met overheden! Het is dan wel jammer dat ze dat in de Tweede Kamer ook niet goed zien, want daar schijnt toch een oververtegenwoordiging aan politici met ambtelijke wortels in te zitten.

En we snappen ook niet dat 200 open source applicaties bij de overheid te danken is aan de noeste arbeid van het NOiV team. Okay, de meerderheid van die applicaties zit vooral op de achtergrond, maar dat geldt zo’n beetje voor het hele internet en de daarvoor benodigde beheers- en ontwikkeltools. Wees dan in ieder geval blij dat de beheerders bij de overheden dat wel snappen. Wees blij dat er hier en daar enthousiaste, zij het wat eigenwijze medewerkers zijn die experimenteren met pakketten als GIMP. Het hoeft er maar één te zijn, maar dat is toch winst.  Aangezien ik, als enige, binnen mijn welzijnsorganisatie werk op een Windows desktop met meerdere open source applicaties, dan wel op een laptop voorzien van Linux, kan ik dan veilig stellen dat mijn club compleet open source compliant is. Ik zou even moeten tellen, maar ik denk dat we ruim boven de 200 applicaties komen. Even kijken? Jawel, volgens Synaptic zijn er 2059 pakketten geïnstalleerd.

We snappen niet dat we, net als het buitenland, het geheel lekker van grote afstand moeten bekijken. We moeten vooral niet het buitenland als referentiepunt gebruiken. Kijk, die mooie casussen van grootschalige migraties die worden gepresenteerd (als ze al feitelijk kloppen), dat is puur om enthousiast te maken, zodat we iedereen aan het schrijven krijgen. Dat levert meer papier op en dat is goed. Kijk, al die grote migraties in Europa, Latijns-Amerika, Azië en Rusland. Dat is wel mooi natuurlijk en je moet ze altijd noemen in een rapport. Maar dat doen we zo niet in Nederland. Hier moeten we eerst iedereen achter een document krijgen, dan moeten we iedereen via binnen- en buitenringen in werkgroepen krijgen, dan gaan we heel voorzichtig bescheiden pilots opzetten, die uiteraard heel goed gevolgd moeten worden. En het moet vooral niet te veel deining veroorzaken. Dat snappen we niet.

Gelukkig was ik nog niet met vakantie, anders had ik de wijze woorden pas over een paar weken kunnen lezen. Wij mogen best boos worden van het NOiV. Ook al begrijpen we het niet.

(*) Niet uit de duim gezogen, maar opgeschreven door vertegenwoordigers van het programmabureau.