Linux

Wayland onder Ubuntu 21.04

Ubuntu? Ja…Ubuntu. Natuurlijk, ik heb het afgelopen jaar met veel plezier gewerkt onder KDE NEON. Oftewel, de nieuwste KDE PLASMA op een basis van Ubuntu 20.04 LTS. Waarom dan nu weer iets schrijven over Ubuntu?

FRACTIONAL SCALING

Daarvoor moet ik terug naar de oorzaak om over te stappen van Ubuntu (GNOME) naar KDE NEON (PLASMA). Dat had vooral te maken met problemen die ik ondervond met het zgn. fractional scaling. Schalen naar 200% ging prima, maar schalen naar bijv. 150% of 175% gaf vervelende problemen. Ten eerste een hoger CPU gebruik. En een slechtere grafische perfomance en het vreemde probleem dat de schermresolutie lineair mee veranderde met het percentage van de schaling. Een standaard 4 K scherm werd dan bij 150% dus 5760×3240 pixels. Onzin natuurlijk en het leverde bij een screenshot vreselijk grote bestanden op. Een PLASMA desktop doet dat gewoon heel veel beter. En als je dan aan het spelen bent met nieuw speelgoed is het een heerlijke ontdekkingstocht die mij ook best veel heeft gebracht.

WAYLAND

Maar Ubuntu 21.04 komt nu standaar met de Wayland ipv X11. En straks komt Ubuntu 21.10 ook standaard met Wayland als je gebruik maakt van een officiele nvidia driver. Op dit moment moet je met Nouveau werken.

Wayland is in theorie een veel betere oplossing dan het oeroude X11 concept. Het gemis (voor dit moment) aan de NVIDIA driver is niet echt een issue, want gamen is niet aan mij besteed. Alle andere toepassingen doen het prima in de combinatie met Wayland en de open source Nouveau driver. Er zijn wel een aantal problemen. Zo krijg je met 125, 150 of 175% schaling in sommige applicaties wat last van blurry fonts. Het moet gezegd worden dat (KDE) PLASMA dat echt heel veel beter doet. Dat geldt o.a. voor Google Chrome. Maar dat is een prima reden om Firefox te gebruiken, want daarin werkt het wel prima. En sommige voorzieningen (maken van screencasts, of een programma als Shutter werken (nog) niet onder Wayland. Als je daar mee kan leven is het gebruik van Wayland zeker een optie om te overwegen.

Ubuntu of KDE NEON?

Ik heb ervoor gekozen om Ubuntu eens onder Wayland te proberen. En in de aanloop naar Ubuntu 21.10 ben ik extra nieuwsgierig naar toekomstige ontwikkelingen. KDE NEON blijft echter voorlopig mijn default desktop OS.

Verwijder oude EFI boot verwijzingen

Als je regelmatig verschillende Linux distributies hebt uitgetest dan herken je het vast wel: je start je computer op en forceert (in mijn geval met F8) het bootmenu. En dan krijg je een hele rij verwijzingen van distributies die zich ooit op jouw computer hebben genesteld. Kan geen kwaad, maar is soms ook wle een beetje onhandig. Kortom…weg ermee.

efibootmgr

Installeer eerst efibootmgr (sudo apt install efibootmgr). Met behulp van deze efi boot manager kan je snel zien wat er allemaal staat vermeld. Gebruik na installatie dit commando:

sudo efibootmgr

De output komt dan ongeveer als volgt naar voren:

efibootmgr

Je ziet in de 1e regel (BootCurrent: 0002) dat Boot002 neon mijn default boot is. En dat klopt. En de output BootOrder geeft aan welke opties beschikbaar zijn om te starten: 0002 (neon), 0007 (ssd), 0009 (hdd) en 0006 (dvd). Vind je nog andere opties (bijvoorbeeld een eerder geinstalleerde manjaro, ubuntu, fedora of wat dan ook, dan kan je die naar keuze wissen met:

sudo efibootmgr -b 0005 -B

waarbij natuurlijk die 0005 moet verwijzen naar een entry in jouw output.

KDE Neon met de 5.8 kernel gebruiken

Mocht je met een meer recente kernel willen (of moeten) werken onder KDE NEON dan is dat zondermeer mogelijk. Je hoeft daarvoor niet af te wachten tot e.e.a. vanuit Ubuntu wordt gepusht.

Het volgende commando regelt dat eenvoudig voor je. En je oude 5.4 kernel blijft gewoon aanwezig, dus je kan altijd nog terug.

sudo apt install --install-recommends linux-generic-hwe-20.04

Filezilla aanpassen aan 4K scaling onder KDE Neon

filezilla

Het is mogelijk om een GNOME applicatie als Filezilla mee te laten schalen met je 4K KDE PLASMA instellingen. Hoe pak je dat aan?

Probleem:
OS: KDE Neon op een 32 inch 4K scherm. Schaling 150%. Probleem: Filezilla (GTK) schaalt niet mee en dus problemen met zichtbaarheid van invoervelden.

Oplossing:
Filezilla opstarten vanuit terminal met

GDK_SCALE=2 GDK_DPI_SCALE=0.5 filezilla

(de scale is afhankelijk van jouw instellingen. Bij mij is 0.5 perfect) Als dat werkt kan je een eigen starter maken door het aanmaken van een tekstbestand in:

~/local/share/applications/filezilla.desktop

met daarin de inhoud:

[Desktop Entry]
Name=Filezilla
Comment=
Exec=GDK_SCALE=2 GDK_DPI_SCALE=0.5 filezilla
Icon=
Terminal=false
Type=Application
StartupNotify=true

(en kies achter Icon= een pad naar een lokaal opgeslagen icon van Filezilla (die vindt je vast als even zoekt in je zoekmachine)

Afbeeldingen aanpassen met Mogrify

mogrify

Je hebt wel eens zo’n klus waarbij je een hoop afbeeldingen hebt die veel te groot zijn om te gebruiken. Je wil die afbeeldingen dus schalen. En het is toch wel een gedoe om ze allemaal in Gimp of Krita te laden en één voor één te bewerken.

Herkenbaar? Dan is Mogrify een heel handig alternatief.

Mogrify

Mogrify is onderdeel van ImageMagic. En dat pakket is als een Zwitsers zakmes als het gaat om beeldbewerking. En is voorzien van allerhande scripts die tal van functies kunnen vereenvoudigen. Het Mogrify script is in staat om meer dan 100 verschillende functies te verwerken.

Use the magick mogrify program to resize an image, blur, crop, despeckle, dither, draw on, flip, join, re-sample, and much more. This tool is similar to magick convert except that the original image file is overwritten (unless you change the file suffix with the -format option) with any changes you request. See Command Line Processing for advice on how to structure your mogrify command or see below for sample usages of the command.

Je gebruikt Mogrify vanuit je terminal. Een paar voorbeelden:

Resize met Mogrify

  • Een bestand verkleinen: mogrify -resize 50% afbeelding.jpg
  • Meerdere bestanden: mogrify -resize 50% *.jpg
  • Naar specifiek formaat: mogrify -resize 800×600 *.jpg

Format met Mogrify

Je kan ook het type afbeelding wijzigen met:

  • mogrify -format jpg *.png

Quality aanpassen met Mogrify

Maar je kan ook de afbeeldingskwaliteit aanpassen. Daarbij is 1 de laagste en 100 de hoogste waarde. Bijvoorbeeld:

  • mogrify -quality 80 -format jpg afbeelding.png

Zoals opgemerkt, er zijn wel 100 verschillende mogelijkheden. Je kan die hier terugvinden of je bekijkt de manpage in je terminal (man mogrify)

Aantekeningen voor KDE Neon

Even een paar notities van zaken die ik niet moet vergeten bij het gebruik van KDE Neon. Ongeordend en het zal ongetwijfeld tzt worden aangevuld met andere punten.

Updaten

KDE Neon gebruikt Ubuntu 20.04 als basis. Maar omdat er altijd met de laatste versies van KDE Plasma wordt gewerkt kan je beter geen gebruik maken van de standaard apt functies die je onder Ubuntu of Debian gewend bent te gebruiken. Gebruik bij voorkeur Discovery om je systeem bij te werken. Of gebruik dit commando in je terminal:

sudo pkcon refresh && sudo pkcon update

Nvidia drivers installeren

Event Calendar

Een widget voor in het panel ter vervanging van de standaard widget van tijd en kalender.

(add widget, en dan naar je klok in panel, rechtermuisknop, kies alternatief, kies dan voor Afsprakenboek

Meer info:

https://github.com/Zren/plasma-applet-eventcalendar

Je kan in configuratie van deze widget indien gewenst Google Calendar opnemen. Je hoeft dus niet Korganizer te installeren om die functie te verkrijgen.

Programma starter

Plasma 5.21 kwam met een nieuwe programma starter. Ik vind vooralsnog de oude ‘Plasma/Kickoff/Legacy starter’ prettiger om te gebruiken. Die kan je dan installeren bij je beschikbare widgets. Meer info:

https://userbase.kde.org/Plasma/Kickoff/Legacy

Nederlandse spelling voor in o.a. Libreoffice

sudo apt-get install myspell-nl

HP Scanner (en printer) beter instellen

sudo apt install hplip-gui en dan uit menu kiezen voor hplip-toolbox en printer zoeken en toevoegen. Niet gevonden? Vul dan ook het IP adres in waarop je printer is te vinden.

Firefox instellen als default Browser

Lang verhaal kort, een bekend probleem, komt bij de beste distributies voor. Je krijgt Firefox niet doorlopend ingesteld als default browser. Maar wel als je dit doet:

sudo nano /usr/share/applications/firefox.desktop

Zoek naar de 1e

Exec=firefox %u

en verander dat in:

Exec=env --unset=GTK_USE_PORTAL /usr/lib/firefox/firefox %u

Vernietig veilig een harde schijf

Heb je nog oude computers op zolder staan waar je van af wil? Dan breng je die natuurlijk naar je lokale milieuplein. Maar zorg er dan wel voor dat er geen data meer op de harde schijf staat. Dat kan je doen door je schijf fysiek te vernielen. Is nog een heel gedoe. Een alternatief is om je schijf te shredden. 

Format vs Shred

Bij een gewone format actie op een schijf wordt feitelijk alleen de ‘boekhouding’ van je schijf gewist. Je data blijft gewoon staan, maar de software weet niet meer waar wat staat. Als je die schijf weer opnieuw gaat gebruiken wordt nieuwe data over de oude data heen geschreven. Gebruik je die schijf niet meer, dan blijft de oude data dus (met enige moeite) terug te vinden.

Als je echter een HDD shred wordt niet alleen de schijf geformatteerd (filesystem gewist), maar wordt vervolgens de schijf gevuld met nullen en enen. Na afloop van die operatie staat de hele schijf dus gevuld met nutteloze data. Er zijn dan nog wel mogelijkheden om die originele data te herleiden, maar daarvoor is dan specialistische kennis en tools voor nodig (zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Data_remanence)

Shred

Voor deze actie gebruik ik zelf een HDD docking station. Voor heel oude schijven heb je dan een IDE variant nodig. Sluit die met usb aan op je computer en plaats daarin je schijf. Zoek dan op welke schijf dat is met behulp van fdisk -l of gebruik KDE partitiebeheerder of Gparted om dat te checken. In onderstaande voorbeelden gebruik ik een fictief voorbeeld: /dev/sdx

Het commando wat je dan gebruikt is:

sudo shred /dev/sdx

Dit commando zal 3 x nullen en enen over je harde schijf wegschrijven. En dat zal bij een grote schijf (> 1 TB) erg lang gaan duren. Daarom is het fijn om de voortgang te volgen met behulp van de toevoeging -v

sudo shred /dev/sdx -v

Opties

Je kan met behulp van -n het aantal cycli bepalen. Bijvoorbeeld:

sudo schred -v -n 10 /dev/sdx zal die schijf maar liefst 10 x extra met nullen en enen vullen.

Andere opties die je hebt zijn:

-f (forceert de schrijfrechten voor die schijf)

-u (wist alle data die overschreven wordt)

-z (een extra laag nullen om te verbergen dat je de schijf hebt geshred)

Je zou dus helemaal los kunnen gaan met

sudo shred -vfuz -n 10 /dev/sdx

Die actie zou je wel eens dagen of zelfs langer kunnen bezig houden. Voor huis- tuin en keuken gebruik is 1 x meer dan voldoende oftewel:

sudo shred -v -n 1 /dev/sdx

Van Kubuntu naar KDE neon 5.20

Mijn overstap van Ubuntu naar Kubuntu, begin november 2020, was een opvallende stap natuurlijk. Als ervaren gebruiker van GNU Linux op een desktop computer was het altijd GNOME wat de klok heeft geslagen. Maar de overstap naar een KDE Plasma omgeving beviel mij goed. Er waren best momenten waarop ik weer terug wilde switchen naar mijn vertrouwde bureaubladomgeving. Het kost nou eenmaal even moeite voordat je een andere ‘workflow’ eigen hebt gemaakt.

Ondanks die tevredenheid over wat Kubuntu 20.10 wist te brengen, kwam er toch snel enige onrust boven drijven. Want als je jezelf gaat verdiepen in die (voor mij) nieuwe wereld van KDE/PLASMA dan las je vooral juichende verhalen over de nieuwste release van Plasma: 5.20.

Als je dan leest dat er wordt gesproken over een ‘epic update‘ of ‘an exceptionally refined desktop‘ dan zoek je naar mogelijkheden om dat ook te ervaren. Kubuntu komt echter pas in april met een nieuwe release, dus dan moet je nog even wachten. Tenzij…..

KDE neon 5.20

Ja, er is een alternatief. De developers van KDE Plasma desktop hebben namelijk een eigen distributie beschikbaar: KDE neon.  De link laat al zien dat het een puur KDE project is, want het wordt gehost op een subdomein van KDE zelf. De basis bestaat uit de LTS release van Ubuntu 20.04. Dat wil dus zeggen dat kernel, drivers en scripts niet helemaal ‘vers van de pers’ zijn, maar wel heel stabiel en betrouwbaar. Daarboven op komt dan de allerlaatste versie van KDE Plasma te liggen.

Met KDE neon heb je dus volledig toegang tot die ‘epic release’ waar iedereen het over heeft. En de updates blijven dan ook gewoon binnen komen. De nieuwste versie van kdenlive of Krita? Check…allemaal aanwezig. Althans, beschikbaar. Want na een verse installatie wordt een vrij kaal systeem aangeboden. Je moet zelf even de gewenste pakketten installeren. Dat kan met Discovery of je pakt MUON (zeg maar de KDE versie van Synaptic).

De problemen die ik ondervond bij het configureren van Kubuntu 20.10 waren hier meteen verholpen. Geluid, printen…in een keer goed. En dat niet alleen, alles is veel sneller, beter vormgegeven, slimmer gemaakt. Het is een schatkist gevuld met tal van mogelijkheden, ik begin nog maar net alles te ontdekken.

Exploring Kubuntu 20.10

Ja, na al die fijne jaren als trouwe GNOME gebruiker begint het er toch serieus op te lijken dat er een overstap naar een KDE PLASMA desktop aan kan gaan komen. Nieuwsgierig geworden door alle recente publicaties over wat Plasma in petto heeft ben ik eens gaan kijken naar Kubuntu 20.10. Nou had ik al eens eerder naar een KDE desktop gekeken maar kon mij er nooit toe zetten om die als standaard werkomgeving in te zetten. Inmiddels begin ik steeds meer te wennen aan de verschillen t.o.v. GNOME en wordt de workflow onder Plasma steeds prettiger. 

PLASMA

Een kleine en zeker niet volledige opsomming van opvallende verschillen ten opzichte van GNOME:

  • Fractional Scaling van een 4K beeldscherm werkt zonder gedoe. En de schermresolutie blijft dan ook staan. Onder Ubuntu werden bijvoorbeeld screenshots opgeblazen tot 150% van de originele resolutie. Ook is de kwaliteit van het plaatje beter, scherper, en meer responsive.
  • Een Plasma desktop komt met tal van handige features die je niet zal aantreffen onder Gnome. Denk aan activiteiten, kluizen met encryptie, widgets voor in je panel of op je desktop. Veel meer vrijheid m.b.t. het aanpassen van je desktop, je bureaublad-achtergrond, aanmeldscherm, venstergedrag en ga zo maar door. En in tegenstelling tot vorige ervaringen met KDE is alles nu logisch en handig te vinden.
  • Onder Plasma is KRITA heel goed inzetbaar als vervanger van GIMP. Op dit moment is er nog geen GIMP onder GTK 3 waardoor het niet prettig oogt op een geschaald 4K scherm. Alles wordt dan heel klein, maar het menu van Gimp wordt juist weer groot weergegeven. (Dit wordt wel binnenkort opgelost, de 1e release van Gimp onder GTK3 is verschenen: https://www.gimp.org/news/2020/11/06/gimp-2-99-2-released/) Krita is daarnaast erg logisch om te gebruiken en lijkt veel gebruikersvriendelijker te zijn.
  • Systeeminstellingen is een erg prettig opgebouwd zenuwcentrum om volledige controle over je configuratie te krijgen. Je hoeft geen Tweaks te zoeken, maar krijgt meteen een hele gereedschapskist aangeboden die daarnaast nog eens veel meer mogelijkheden biedt dat die (vaak slechter onderhouden) Gnome extensions.
  • Met Dolphin is een veelzijdige filemanager aan boord die echt heel veel meer (en zinnige) features weet te bieden daar files/nautilus.
  • Thunderbird komt met versie 78 ipv 68, waardoor niet zondemeer oude backup van (imap) mail kon worden teruggezet, maar eenmaal ingesteld loopt dat ook als een zonnetje.

De 1e uitdagingen

Er waren echter ook problemen. Zo kreeg ik problemen met de printer. En toen dat was opgelost werkte de scanner nog niet. De geluidsoutput werkte ook niet goed. Kubuntu wilde dan bijvoorbeeld de output naar hdmi of naar digitaal verwijzen, waar de speakers toch echt analoog aangestuurd moeten worden. Overigens vergelijkbaar met het probleem wat  ik eerder had onder Ubuntu 19.10.

Die problemen heb ik opgelost. Die leg ik hier meteen even vast zodat ik het weer kan vinden mocht ik het weer nodig hebben.

Fixes

De volgende aanpassingen hebben (bij mij) problemen opgelost. Er zijn inmiddels updates verschenen voor pulseaudio dus mogelijk is het niet meer nodig bij een fresh install en daarop verwerkte updates.

PRINTEN-SCANNEN

(voor een HP Photosmart 6510 of een HP printer in zijn algemeenheid)

sudo apt install hplip-gui en dan uit menu kiezen voor hplip-toolbox en printer zoeken en toevoegen.

GELUID

Voor een analoog aangesloten 2.1 setje van Logitech)

start editor en open bestand:

sudo nano /etc/pulse/default.pa

In dat bestand heb ik twee regels actief gemaakt door het hekje daarvoor weg te halen. Het gaat om deze sectie en de vette regels zijn dus actief gemaakt.
Load audio drivers statically
### (it’s probably better to not load these drivers manually, but instead
### use module-udev-detect — see below — for doing this automatically)
load-module module-alsa-sink
load-module module-alsa-source device=hw:1,0
#load-module module-oss device=”/dev/dsp” sink_name=output source_name=input
#load-module module-oss-mmap device=”/dev/dsp” sink_name=output source_name=input
#load-module module-null-sink
#load-module module-pipe-sink

Binnenkort komen meer ervaringen met deze configuratie online te staan. Ook zal ik een screencast maken van hoe die desktop dan draait. Ondertussen lijkt de transitie van GNOME naar KDE gewoon door te gaan. Stay tuned ….

PDF bewerken en converteren

Vanuit de terminal kan je eenvoudig meerdere handelingen voor je PDF bestanden uitvoeren. Zorg dan wel dat je poppler-utils en ghostscript hebt geïnstalleerd.

PDF  naar tekst

pdftotext [pdf bron bestand] [output bestand.txt]

Converteer PDF naar PNG

convert -density 150 input.pdf -quality 90 [output bestand.png]

Nog beter:

pdftoppm input.pdf outputname -png

Converteer PDF naar HTML

pdftohtml [options] [pdf bron bestand] [output bestand.html]

Extract afbeeldingen uit PDF naar PNG

pdfimages -j [pdf bron bestand] [output bestand.png]

Pas resolutie PDF aan

gs -sDEVICE=pdfwrite -dCompatibilityLevel=1.4 -dPDFSETTINGS=/screen -dNOPAUSE -dQUIET -dBATCH -sOutputFile=out.pdf in.pdf

Waarbij -dPDFSETTINGS een van volgende opties kan zijn:

/screen : late resolutie output, laagste output formaat
/ebook : medium-resolutie output, medium output formaat
/printer OR /prepress: hoge resolutie met maximum output formaat

Scroll naar boven